Μετά την
Μικρασιατική Καταστροφή και την
αποχώρηση και του τελευταίου Έλληνα
στρατιώτη από τα
αιματοποτισμένα εδάφη της Μικράς Ασίας
στις 5/18 Σεπ.1922 ,οι αγνώμονες πρώην σύμμαχοί μας έσπευσαν να δώσουν την χαριστική βολή στο σώμα της
ασπαίρουσας πατρίδας μας.
Συγκεκριμένα από το
Παρίσι οι αντιπρόσωποι των εμπλεκομένων τριών Μεγάλων Δυνάμεων Γαλλίας (Πουανκαρέ),Αγγλίας
(Κώρζον και Ιταλίας(Σφόρτσα),απέστειλαν στις10/23 Σεπ. πρόσκληση στην Άγκυρα προκαλούντες (; ) την Τουρκική Κυβέρνηση ,αν
ήταν διατεθειμένη να πέμψει
αντιπροσώπους στην Βενετία ή αλλού, προκειμένου να διαπραγματευθούν τους
ορούς της ειρήνης μεταξύ Τουρκίας και
συμμάχων. παράλληλα, δήλωναν την απόφασή
τους να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των
Τούρκων, παραχωρώντας σε αυτούς την Ανατολική Θράκη μέχρι τον π. Έβρο και την
Αδριανούπολη.
Υπογραμμίζεται ότι
τα ανωτέρω εδάφη ,μέχρι την οροσειρά της Τσατάλτζας (35 χλμ δυτικά της
Κωνσταντινουπόλεως) κα εκτός της χερσονήσου
της Καλλιπόλεως, αποτελούσαν μέρος της Ελληνικής Επικράτειας από τον Ιούλιο του 1920 βάσει της
Συνθήκης των Σεβρών (Αυγ.1920) και είχαν εγκατασταθεί Πολιτικές και
Στρατιωτικές Αρχές. Προστίθεται ότι εντελώς
αντίθετη ήταν η περίπτωση της
περιοχής της Σμύρνης, όπου επρόκειτο
περί προσωρινής κατοχής από τις 2 Μαΐου 1919 και επί 5ετία ,οπότε με
δημοψήφισμα θα καθοριζόταν η περαιτέρω
τύχη της.
Οι λεπτομέρειες της
εκκενώσεως των εδαφών της Ανατ. Θράκης θα διακανονίζονταν, αφενός μεν από τους εγκατεστημένους
στην Κωνσταντινούπολη Στρατηγούς-Αρμοστές των συμμάχων, αφετέρου δε από τους Στρατιωτικούς
αντιπροσώπους της Τουρκίας και της Ελλάδας .Όλοι αυτοί θα συνέρχονταν σε σύσκεψη
στα Μουδανιά(Προποντίδα) ή στην Νικομήδεια.
Η διακοίνωση αυτή
των συμμάχων συνιστούσε ουσιαστικά τη βάση των εδαφικών αξιώσεων των Τούρκων.
Έτσι στις 20 Σεπ./3 Οκτ.1922 συνήλθαν τελικά στα Μουδανιά οι Στρατηγοί
Χάρριγκτων (Αγγλία), Σαρπύ (Γαλλία), Μονμπέλλι
(Ιταλία),Ισμέτ Πασάς
(Τουρκία και Στρατηγός
Μαζαράκης –Αινιάν (Ελλάδα) Οι συσκέψεις λάμβαναν χώρα επί Αγγλικού Θωρηκτού ,στο
οποίο καλούνταν διαδοχικά οι Τούρκοι
αντιπρόσωποι διαμένοντες στα Μουδανιά και οι αντίστοιχοι Ελληνες παραμένοντες
στο πλοίο ΄΄Αιγαίον΄΄. Την πρώτη
ημέρα (20Σεπ./3 Οκτ. 1922)
συνεδρίασαν μόνον οι Σύμμαχοι .
Την
δεύτερη(21Σεπ./4 Οκτ. 1922) εκλήθησαν και οι Τούρκοι και έλαβαν από κοινού
αποφάσεις, την δε Τρίτη (22 Σεπ./5 Οκτ. 1922)
προσήλθαν και οι Έλληνες στους οποίους ανακοινώθηκαν τελεσιγραφικά τα
αποφασισθέντα ερήμην τους, δηλαδή ότι θα γινόταν η εκκένωση πλήρως της Αν.
Θράκης μέχρι του Έβρου καθώς και της
Αδριανουπόλεως και ότι ήδη θα εξετάζονταν
οι λεπτομέρειες για την υλοποίησή
τους.
Οι συζητήσεις διεξήχθησαν με απροκάλυπτη επιθετική διάθεση των Τούρκων, τους οποίους ενθάρρυνε η χλιαρή στάση των Γάλλων και των Ιταλών και
μόνον χάρη στην ψύχραιμη και αυστηρή αντιμετώπισή τους από τον Άγγλο Στρατηγό
Χαρρηγκτων συγκρατήθηκαν
.Η Ελληνική αντιπροσωπεία
προσπάθησε να επιτύχει δύο βασικά θέματα:
α Η αποχώρηση του
Ελληνικού Στρατού να περιορισθεί μέχρι της γραμμής της ΒουλγαροΤουρκικής μεθορίου του 1915,η οποία διερχόταν πέρα από
την αριστερή(Ανατολική) όχθη του π. Έβρου περί τα 2 χλμ. Άλλωστε η κατανομή του
εδάφους δυτικά της γραμμής αυτής που ανήκε στην Βουλγαρία, είχε διακανονισθεί
με την Συνθήκη του Νεϊγύ (Νοε.
1918)και συνεπώς ήταν ανεξάρτητη από την Συνθήκη των Σεβρών (Ιουλ.1920).
β Η κατάληψη της
Αν.Θράκης από τούς Τούρκους να επιβραδυνθεί, ούτως ώστε να δοθεί καιρός στους
Ελληνικούς πληθυσμούς (250000 κάτοικοι )να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα
συναποκομίζοντας όλη την κινητή τους περιουσία. Οι προτάσεις δεν έγιναν
αποδεκτές από τους συμμάχους και η Ελληνική Αντιπροσωπία αρνήθηκε να υπογράψει
την συμφωνία και αποχώρησε Τελικά την υπέγραψαν όλοι οι άλλοι συμμετέχοντες στις
28 Σεπ./11Οκτ 1922 ,κάτω από τις απροσχημάτιστες απειλές των Τούρκων. Ωστόσο
δύο ημέρες αργότερα ,ο Έλληνας Αρμοστής στην
Κωνσταντινούπολη εξουσιοδοτήθηκε από την διορισμένη και ελεγχομένη από την
Επαναστατική Επιτροπή(Πλαστήρας κα) Κυβέρνηση
Κροκιδά να δηλώσει με ειδική διακήρυξη
ότι η Ελληνική Κυβέρνηση αποδεχόταν την Συμφωνία των Μουδανιών! ήτα ν ο θλιβερός
επίλογος της Μικρασιατικής Εκστρατείας, της οποίας οι συνέπειες ακόμα μας
ταλανίζουν. Ύστερα από λίγο ,εντός Οκτωβρίου 1922 κα8ιι επί 15 ημέρες ,σύμφωνα
με την προθεσμία που δόθηκε, εκτός από τις φάλαγγες του Στρατού που αποχωρούσαν
,τραγική φιγούρα αποτελούσαν τα ατελείωτα, κυρίως πεζοπόρα, καραβάνια των άτυχων
κατοίκων «οι οποίοι χύνοντας μαύρο
δάκρυ» εγκατέλειπαν τις προαιώνιες
πατρογονικές τους εστίες, συναποκομμίζοντας ότι μπορούσε ο
καθένας.Τελικά ,με την Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλ1923 ) κατακυρώθηκαν η Αν.
Θράκη και η Αδριανουπολη στους Τούρκους,
ενώ τα οριστικά μας σύνορα καθορίστηκαν στην μέση γραμμή της κοίτης του π. Έβρου
. Κλείνοντας την παρούσα συνοπτική αναφορά και ανεξάρτητα αν εκεί που τότε είχαν φθάσει τα πράγματα, ενδεχομένως, δεν
υπήρχε άλλη λύση., τα ιστορικά γεγονότα, ευχάριστα ή δυσάρεστα, πρέπει να
καταγράφονται ως έχουν ,διότι έτσι η αδέκαστη ιστορία-εξ ορισμού- διδάσκει και
νουθετεί. Στην προκειμένη περίπτωση της Συμφωνίας των Μουδανιών, το σοβαρότατο
αυτό θέμα πέρασε (σκοπίμως;) στα ¨ ψηλά γράμματα της Ιστορίας¨,με αποτέλεσμα να
είναι ελάχιστα γνωστό ακόμη και μεταξύ μορφωμένων ατόμων .Επρόκειτο δυστυχώς ,τηρουμένων
των αναλογιών ,για μια άλλη επονείδιστη
΄΄Ανταλκιδειο Ειρήνη¨(387 π Χ).-
Νικόλαος
Αθ. Κολόμβας
Επίτιμος Διοικητής Γ΄Σ Στρατού
Πτυχιούχος Νομικής ΑΠΘ
